فرآیند روش تحقیق در پایان نامه علوم انسانی شامل چند مرحله مشخص است که با توجه به نوع تحقیق به دسته بندی های متفاوتی تقسیم می شود. پژوهشگران انواع تحقیق در پایان نامه علوم انسانی را با توجه به نوع هدف و روش جمع آوری اطلاعات، بخش بندی می کنند. در ادامه با انواع تحقیق در پایان نامه رشته های علوم انسانی آشنا می شویم.
تحقیقات علمی در پایان نامه علوم انسانی بر اساس نوع هدف، به پژوهش های بنیادی و کاربردی دسته بندی می شوند.
هدف از انجام چنین پژوهش هایی توسعه و گسترش مرزهای دانش است. چنین تحقیقاتی زمان بر و هزینه بر است و به طور معمول در مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود.
در تحقیقات بنیادی تجربی با استفاده از آزمایش، مشاهده، مصاحبه و روش های تجربی به کسب داده ها و اطلاعات اولیه پرداخته می شود. در تحقیقات بنیادی نظری با کاربرد روش کتابخانه ای به گردآوری داده ها می پردازند. البته با جمع آوری داده ها، پژوهشگران باید با استفاده از تکنیک های آماری و اصول نظری پذیرفته شده، به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازند.
از مشخصات این نوع تحقیقات در پایان نامه علوم انسانی می توان به موارد زیر اشاره کرد: برای رفع نیازهای بشر و بهبود سطح معیارهای زندگی انجام می شود. نسبت به تحقیقات بنیادی در زمان کمتری انجام می شود و درآمدزا محسوب می شود و به طور معمول، در سازمان های خصوصی و دولتی، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی انجام می شود.
تحقیقات توصیفی به دسته های پیمایشی، همبستگی، اقدام پژوهی و مطالعه موردی (زیرمجموعه پژوهش توصیفی) دسته بندی می شوند. برخی از کارشناسان، تحقیقات تاریخی، همبستگی و علی را نیز متعلق به این مجموعه می دانند. همچنین، تحقیق آزمایشی در مقابل تحقیقات توصیفی قرار می گیرند.
استفاده از روش پیمایش در پایان نامه علوم انسانی، به عنوان رویکردی علمی برای دست یابی به داده ها و اطلاعات درباره دیدگاه ها، نظرات، باورها و رفتارها، انگیزه ها و همچنین، مشخصات نمونه ای از جامعه مورد مطالعه به شمار می آید و برای انجام تحقیقات معتبر علمی-پژوهشی از آن استفاده می شود.
روش پیمایش در پایان نامه علوم انسانی، به عنوان رویکردی علمی و مجموعه ای از روش های منظم و استاندارد برای تحقیقات اجتماعی به حساب می آید. در این متن ابتدا به تشریح کارکرد روش پیمایش در پایان نامه علوم انسانی اشاره می شود و سپس با انواع روش های پیمایش در تحقیقات آکادمیک آشنا می شوید.
در روش پیمایش در پایان نامه علوم انسانی، از استاندارهای اصول نظری برای جمع آوری اطلاعات از خانوارها، گروه ها، احزاب و دسته های متفاوت استفاده می شود. دسته بندی های متفاوتی برای این رویکرد در نظر گرفته می شوند که در این بخش به آنها اشاره می کنیم:
علت استفاده از روش های نمونه گیری آماری در پایان نامه دکتری مشخص است، با توجه به اینکه همواره در انجام تحقیقات علمی نمی توان از کل جامعه آماری داده های متغیرهای موثر را جمع آوری و بررسی نمود، این روش ابزاری رواج پیدا کرده است. در واقع، محدودیت های زمانی، منابع مالی، منابع انسانی و دیگر موارد باعث می شود تا بررسی تمام نمونه های جامعه در پایان نامه امکان پذیر نباشد. پس از برآورد روابط متغیرها، کل نتایج به جامعه تعمیم داده می شود.
نمونه گیری آماری در پایان نامه دکتری مزایا و کاربردهای مشخصی دارد. برای آشنایی بیشتر با این ابزار، در این متن به بررسی مفاهیم و انواع روش های نمونه گیری آماری در پایان نامه دکتری می پردازیم.
در واقع از آنجایی که سرشماری از تمام اعضای جامعه عملا غیرممکن خواهد بود، باید در انجام تحقیق از روش هایی استفاده نمود تا نتایج حاصل از بررسی داده ها در کل جامعه برقرار باشد و قابلیت روائی بالایی داشته باشد. از مهم ترین مزایای استفاده از روش های نمونه گیری آماری در پایان نامه دکتری می توان به هزینه های کمتر، سرعت انجام پروژه در زمان کمتر و همچنین، دقت بیشتر در صورت عدم دسترسی به برخی از فاکتورها و واحدهای جامعه اشاره کرد.
با توجه به میزان تعمیم پذیری و زمان بسیار کوتاه برای تهیه داده های خام پژوهش می توان از روش های نمونه گیری متفاوتی استفاده کرد. در اینجا به چند روش مرسوم برای استفاده از نمونه گیری آماری در پایان نامه دکتری اشاره می شود.
ماهیت نمونه گیری تصادفی می تواند به صورت ساده و یا پیچیده تری در بحث تحقیق مطرح شود. البته در نمونه گیری های آماری در پایان نامه دکتری در دو روش نمونه گیری تصادفی و غیرتصادفی استفاده می شود که در این متن به آنها اشاره می کنیم.
روش نمونه گیری غیرتصادفی
در متن بعدی به توضیح بیشتری در مورد هر یک از این روش های نمونه گیری در تحقیقات علمی و پژوهشی می پردازیم.
همانطور که پیش از این اشاره شد، استفاده از روش های نمونه گیری در پایان نامه دکتری روشی بسیار متداول برای برآورد نتایج و پیش بینی روند متغیرها در طی زمان می باشد. با توجه به اهمیت نگرش علمی در مورد روش های نمونه گیری در پایان نامه دکتری در این متن به تشریح آن می پردازیم تا با کاربرد هر یک از این ابزارها بیشتر آشنا شوید.
در روش نمونه گیری آماری تصادفی ساده، انتخاب یک نمونه از جامعه به صورتی انجام می شود که شانس گزینش تمام افراد جامعه آماری با یکدیگر برابر باشد.
در این روش از نمونه گیری لیست اعضای جامعه در دسترس موجود نیست. در تحقیقات توصیفی بیشتر از چنین روش نمونه گیری در پایان نامه دکتری استفاده می شود.
از مهم ترین مزایای نمونه گیری خوشه ای می توان به صرفه جویی در زمان و منابع مالی اشاره کرد. همچنین، باید در نظر داشته باشید که دقت این نوع نمونه گیری در پایان نامه دکتری نسبت به نمونه گیری تصادفی ساده کمتر است، زیرا در این حالت ممکن است در هر مرحله نمونه گیری با خطا مواجه شویم. از دیگر معایب نمونه گیری خوشه ای مرحله ای اینست که فرمول مشخصی برای این ابزار نمونه گیری در پایان نامه دکتری وجود ندارد، زیرا استفاده از فرمول باعث کاهش دقت در نتایج برآوردی می شود.
همچنین، در برخی از پژوهش ها، نمونه گیری در پایان نامه دکتری بنا بر اهداف خاص و در دسترس بودن واحدهای مشخص از جامعه آماری، روش های نمونه گیری غیر احتمالی به کار می رود. در اینصورت از انتخاب اعضای نمونه و یا استفاده از سهمیه در حجم نمونه استفاده می شود.
یکی از مهم ترین بخش های انجام پروژه تحقیقاتی، جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری است که باید به درستی انجام شود تا نتایج معتبر و درستی از پژوهش بدست آید. با اینکه ابزارهای جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری به دو دسته اصلی کتابخانه ای (شامل کتابها، مجلات علمی-پژوهشی، مقالات مرجع، پایان نامه ها و گزارش های معتبر و ...) و میدانی طبقه بندی می شوند، از تقسیم بندی های دیگری نیز برای جمع آوری اطلاعات درپایان نامه دکتری یاد می شود که در ادامه به آنها می پردازیم.
همانطور که می دانید بسته به نوع تحقیق، باید از روش متناسبی برای جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری استفاده کرد. در تحقیقات پیمایشی، استفاده از ابزارهای پرسشنامه و یا انجام مصاحبه می تواند به ارائه مستندات لازم برای تحقیق کمک کند.
در این روش جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری، از نمونه های آماری پاسخ هایی به صورت مکتوب کسب می شود. پاسخ هایی که از اعضای نمونه به دست می آید، همان داده های خام را در مدل ریاضی تشکیل می دهند.
پرسشنامه به عنوان متداول ترین ابزار جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری و تحقیقات پیمایشی برای سنجش متغیرهای کیفی شناخته می شود. پرسشنامه بر اساس اصول مشخصی تدوین می شود و معمولا به صورت استاندارد در برخی از حیطه های پژوهشی برای جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری در دسترس پژوهشگران قرار می گیرد. در انتها با ارسال این فرم ها براساس تشخیص پاسخ دهندگان گزینه هایی انتخاب خواهند شد.
پرسشنامه ها بر اساس نوع اجرا به چند دسته متفاوت تقسیم می شوند:
باید دقت شود که با توجه به شرایط مختلف، ممکن است نتایج حاصل از جمع آوری اطلاعات در پایان نامه دکتری متفاوت باشد. بنابراین، ارزیابی و کنترل تمام متغیرهای تاثیرگذار باید به دقت مورد توجه قرار گیرد. دو حالت انفعالی و فعال برای ثبت مشاهدات افراد نمونه مورد مطالعه در نظر گرفته می شود و مصاحبه کننده می تواند در صورت صلاحدید و رعایت اصول نظری در شرایط بررسی تغییراتی ایجاد کند.